Met spijt in ons hart delen we mee dat ZIZO, het (online) magazine van çavaria, er na bijna 30 jaar mee ophoudt. Wil je weten waarom? Je leest er hier meer over. Çavaria blijft via al hun communicatiekanalen inzetten op mooie verhalen en LGBTI+ nieuws. Wil je op de hoogte blijven? Schrijf je dan hier snel in voor de nieuwsbrief van çavaria. |
Wat is er toch aan de hand in Indonesië?
We horen regelmatig verontrustende berichten van geweld tegen en vervolging van LGBT's in Indonesië. Wat is er daar toch allemaal aan de hand? Vooral politieke spelletjes tot electoraal gewin, las onze redacteur en Indonesiëkenner Thierry Hanan op LifeGate.com.
Dit artikel werd oorspronkelijk gepubliceerd op LifeGate.com met de titel "Being LGBT in Indonesia, why attacks on the community are growing” door Novrida Masli.
Het geweld naar LGBT’s neemt toe in vele delen van Indonesië. De bevolking is er niet toe in staat om een eigen, gezonde visie op de LGBT-gemeenschap te ontwikkelen zolang religieus conservatisme en politieke agenda’s dat sociaal-culturele proces belemmeren. Er is dringend wetshandhaving nodig zodat mensen geen slachtoffer meer worden van respectloos gedrag en zelfs geweld, en zodat het debat in het land op een beschaafde manier kan evolueren.
Geweld tegen 'waria'
Er hebben onlangs een aantal geweldincidenten plaatsgevonden tegen de LGBT-gemeenschap in Indonesië. In Atjeh, een Indonesische provincie waar de sharia van toepassing is, vielen politieagenten samen met de lokale bevolking twaalfmensen aan op verdenking van transgender te zijn, of waria in het Indonesisch. Tijdens een inval op een schoonheidssalon op 27 januari eerder dit jaar, dwongen zij de waria om hun shirts uit te trekken en hun haren werden publiekelijk gekortwiekt. Nadien hebben ze de waria vastgezet en gedwongen tot fysieke oefeningen en stemtrainingen om hen meer ‘macho’ te maken.
Suara Kita, een organisatie die strijdt voor transgenderrechten, gaf aan dat slechts een van de twaalf mensen echt transgender was. Drie personen waren regelmatige bezoekers van het salon en de andere waren personeelsleden. Na het incident vluchtten ze vanwege trauma en onveiligheid naar Medan en omgeving, in de provincie Noord-Sumatra.
Transgenders in de Indonesische maatschappij
Indonesië is van oudsher bekend met het concept van transgenders of waria, een term die verwijst naar mannen die zich gedragen en zich voordoen als vrouwen. In Indonesië wordt het beschouwd als een ‘toestand’ bepaald door gedrag, in plaats van een facet van de identiteit. Seksuele geaardheid wordt normaal niet genoemd of besproken in het openbaar. Traditioneel zijn waria te vinden bij de Bugis, een etnische groep in Zuid-Sulawesi, en in bepaalde traditionele dansen en operastukken.
Mensen van wie het geslacht niet helemaal duidelijk is vanwege fysieke kenmerken zullen meestal met empathie worden geaccepteerd. Denk bijvoorbeeld aan kinderen die geboren met dubbele geslachtskenmerken of met een onevenwicht in de mannelijke/vrouwelijke hormonen. Waria hebben altijd al deel uitgemaakt van families en gemeenschappen. Hoewel ze zelden in een leidinggevende rol zijn beland, zijn er ook voorbeelden van waria die op andere manieren roem verwerven. Zangeres en actrice Dorce Gamalama is bijvoorbeeld een trans* vrouw wiens roem vergelijkbaar is met die van Oprah Winfrey in de Verenigde Staten. Dat toont aan dat er toch een bepaald niveau van acceptatie is ten opzichte van waria.
De pogingen om de identiteit van transgenders te veranderen waren tot onlangs beperkt tot gematigdere benaderingen, zoals die door godsdienstige leiders (niet alleen islamitische). Het was ook niet de gewoonte om geweld tegen waria te gebruiken. In de stad Yogyakarta is er zelfs een islamitische transgenderkostschool waar opleiding en onderwijs wordt geboden aan waria en die school probeert ook voor hun rechten op te komen. Een recent voorbeeld daarvan is de vraag om de geslachtsregistratie te kunnen veranderen op de identiteitskaarten. Ook proberen ze de maatschappelijke kijk te veranderen, want vaak associeert de Indonesische bevolking waria met seks gerelateerde jobs.
In tegenstelling tot transgenders, is de Indonesische samenleving van oudsher minder vertrouwd met lesbische, homoseksuele en biseksuele mensen. Die identiteit heeft meer te maken met expliciete seksuele voorkeuren, waardoor acceptatie moeilijker verloopt.
Publieke acceptatie van de LGBT-gemeenschap
Desondanks is de Indonesische LGBT-gemeenschap de afgelopen twintig jaar gegroeid en steeds opener en spraakzamer geworden. Bovendien worden transgenders niet meer geassocieerd met specifieke beroepen. LGBT-zijn werd een identiteit en levensstijl die vooral naar westerse tradities neigt, inclusief vrije keuze van kledij, en consumptie van alcohol en sigaretten. De discussie over seksuele geaardheid, die in het verleden als taboe werd beschouwd, wordt nu niet meer achter gesloten deuren gevoerd.
Hoewel de publieke acceptatie naar transgenders en de LGBT-gemeenschap drastisch is verbeterd, heeft deze medaille ook een keerzijde. De vroegere afkeer is namelijk verergerd naar ronduit afwijzing en zelfs fobie. Uit een enquête afgenomen in december 2017 door Somers Mujani Research and Consulting (SMRC), een toonaangevend onderzoeks- en opiniepeilingsinstituut in Indonesië, blijkt dat meer dan 87 procent van de respondenten zich bedreigd voelt door LGBT-mensen. Meer dan 53 procent weigert te aanvaarden dat iemand met een andere oriëntatie in hun familie zou kunnen voorkomen.
Religie is een van de belangrijkste redenen achter dat gebrek aan acceptatie. Hoewel Indonesië niet zo zwaar steunt op religie, speelt godsdienst wel een zeer belangrijke rol in het bepalen van de normen in haar maatschappij. De Indonesische wet erkent vijf religies, maar islam is de meest dominante. In het islamitische onderwijs wordt homoseksualiteit gecategoriseerd als een zonde, maar de interpretatie splitst zich in radicale en gematigde benaderingen. In het huidige sociopolitieke klimaat, wint de radicale het helaas maar al te vaak van de gematigde aanpak.
De opkomst van radicalisering
Het religieuze conservatisme heeft dus veel te maken met het toegenomen geweld naar LGBT’s. Bovendien is dat conservatisme de afgelopen jaren versterkt naar aanleiding van regionale en nationale verkiezingen: het gebruiken of misbruiken van religieuze kwesties bleek dé manier om meer stemmen te verkrijgen. Daar werden minderheden het slachtoffer van. Zo slaagde de islamitische 212 Beweging erin om de zittende gouverneur van Jakarta, Basuki Tjahaja Purnama, in de gevangenis te krijgen voor vermeende godslastering van het Mohammedanisme. Basuki, ook gekend als Ahok, zette zich in voor de vooruitgang van de provincie, slankte de bureaucratie af en liet corrupte ambtenaren vastzetten. Nu is hij veroordeeld tot een jarenlange de gevangenisstraf, waardoor de verkiezing werd gewonnen door de kandidaten die door de 212 Beweging werden gesteund.
In deze context laten lokale overheden en de politie het geweld naar LGBT’s gebeuren, of zijn ze in het ergste geval zelfs betrokken bij die incidenten. Het Indonesische Rechtsbijstand Instituut (YLBHI) meldde dat er ten minste 66 dergelijke gevallen van misbruik waren in 2017. Een ander voorbeeld is een enquête van Stichting Wahid. Deze denktank gericht op democratie en islam deed onderzoek naar gemeenschapsgroepen die het minst door de bredere samenleving worden aanvaard: in april 2016 werden LGBT’s gevolgd door ‘communisten’ en mensen met Chinese afkomst.
LGBT-rechten volgens de wet
Momenteel is er op nationaal niveau geen specifieke wet voor LGBT-rechten. Er is alleen de wet op het huwelijk dat enkel huwelijken en echtscheidingen tussen mensen van dezelfde godsdienst toelaat, en geen van de erkende religies laat het holebihuwelijk toe. In de gevallen waarin LGBT-gerelateerde vervolgingen plaatsvonden, werd er steeds verwezen naar het Indonesisch Strafwetboek (KUHP) en vielen de beschuldigden onder artikel 292, dat misbruik beschermt. Dezelfde wet wordt bijvoorbeeld ook gebruikt om seksueel misbruik van kinderen te straffen. De LGBT+ tegenstanders stellen voor om deze wet zo uit te breiden dat homoseksualiteit bij volwassenen illegaal wordt gemaakt, met een maximale gevangenisstraf van negen jaar.
Dat amendement is het onderwerp van een hevig debat tussen activisten en gemeenschapsgroeperingen. De vooruitgang binnen het parlement is traag en wordt gekenmerkt door politiek drama om kiezers te winnen. Onlangs heeft Zulkifli Hasan, de leider van het Hogere Huis van het Parlement (MPR), gezegd dat er vijf van de tien fracties die zetelen in het parlement overeenkwamen om de wet te herzien, maar hij weigerde te vermelden over welke fracties het ging. In het Lagere Huis (DPR) hadden bijeenkomsten hieromtrent geen grote opkomst, dus het amendement heeft tot nu toe zeer weinig vooruitgang geboekt.
Regionaal bestuur
Sommige regionale overheden vaardigden lokale wetgeving uit rond deze kwestie. Bijvoorbeeld in de aangehaalde zaak met waria die plaatsvond in Atjeh, verwezen zowel de politiechef als de vertegenwoordiger van de lokale overheid naar de sharia-wetgeving. Die is daar van toepassing als gevolg van de regionale autonomie van de provincie, een speciale status die ‘Daerah Istimewa’ wordt genoemd. Dat betekent dat de centrale overheid niet de bevoegdheid heeft om tussenbeide te komen. Bovendien vereist die autonomie dat de regionale en nationale wetten niet in conflict komen met elkaar.
Rechtszekerheid met betrekking tot LGBT-kwesties is dringend nodig nu de politieke bedrijvigheid in Indonesië tot een hoogtepunt komt in aanloop naar de nationale verkiezingen van 2019. Om te voorkomen dat de LGBT-minderheid in toenemende mate het slachtoffer wordt van die turbulentie, moet de regering een actievere rol spelen om hate speech, fysiek misbruik, intimidatie en uitwijzingen in buurten te stoppen. Meerderheidstirannie is onaanvaardbaar. De socioculturele ontwikkelingen rond LGBT-kwesties mogen niet worden overhaast. Door de rechtszekerheid te verzekeren, waarborgt de regering een veilig speelveld voor iedereen, waardoor het debat kan evolueren zoals het een gezonde democratie betaamt.
LifeGate.com