Met spijt in ons hart delen we mee dat ZIZO, het (online) magazine van çavaria, er na bijna 30 jaar mee ophoudt. Wil je weten waarom? Je leest er hier meer over. Çavaria blijft via al hun communicatiekanalen inzetten op mooie verhalen en LGBTI+ nieuws. Wil je op de hoogte blijven? Schrijf je dan hier snel in voor de nieuwsbrief van çavaria. |
Scherpstellen op het onscherpe Antwerp Queer Arts Festival
Out of Focus is het thema van de vijfde editie van het Antwerp Queer Arts Festival, dat dit jaar plaatsvindt van 2 tot 12 augustus, verspreid over verschillende locaties in de Scheldestad. Maar wat houdt dat thema nu eigenlijk in? We spraken met organisatrice Marcia Poelman (eveneens voorzitter van het Roze Huis) en
stadsdichteres Maud Vanhauwaert, die dit jaar hun krachten bundelen om het festival samen te organiseren.
Hoe is die unieke samenwerking tussen jullie voor het Queer Arts Festival tot stand gekomen?
Maud: “Ik was wel al enkele jaren betrokken bij het festival, maar dit jaar is het het eerste jaar dat ik ook mee nadenk over de programmatie.”
Marcia: “De eerste keer dat ik Maud ontmoette was tijdens haar optreden in het Permeke een aantal jaar geleden op het Queer Arts Festival, en ik vond haar
fantastisch. Maud leek mij een boeiend iemand om mee aan boord te hebben en ik heb het haar gewoon op de man af gevraagd. Er was echter eerst een
beetje aarzeling bij haar (en andere LGBT+ kunstenaars) om deel te nemen aan ons programma, omdat je jezelf daarmee ook positioneert.”
Publieke rol
Die aarzeling, komt die dan door het label dat je opgeplakt krijgt?
Maud: “Ik aarzelde oorspronkelijk inderdaad om deel te nemen aan het Queer Arts Festival uit angst om een label te krijgen. Ik zit sowieso al in een niche - de poëzie is al een niche binnen het literaire veld – en ik had echt een heilige schrik om gezien te worden als ‘de lesbische dichteres’. Ik vertrek in mijn eigen werk heel erg vanuit mezelf, maar een identiteit is opgebouwd uit zoveel factoren en genderidentiteit of seksuele identiteit is maar één fractie daarvan. Het is daarbij ook iets dat ik zoveel mogelijk privé wil houden.
“Later besefte ik plots dat het niet is omdat ik mijn strijd gestreden heb dat dat voor anderen ook zo is. Zodra ik uitkwam voor mijn seksuele geaardheid, merkte ik dat ik veel positieve reacties kreeg van jonge mensen die duidelijk nog worstelden met hun (gender) identiteit of seksuele voorkeur. Het is dan pas dat ik me realiseerde dat ik als kunstenaar niet alleen mezelf uitdruk, maar dat ik ook een publieke rol heb. Ik wil mijn rol als stadsdichter dus niet gebruiken om mijn eigen poëzie in de kijker te zetten, maar ik wil die spotlight vastgrijpen en richten op de mensen die hem nodig hebben, om ook hen een stem te geven.”
Curator zijn van het Antwerp Queer Arts Festival is een positie waar sociaal werk en kunst elkaar kruisen. Hoe ervaren jullie die positie? Voelen jullie julliezelf organisators
van een cultureel festival of eerder LGBT+ activisten?
Marcia: “Het interessante aan het Queer Arts Festival is dat ik er veel verschillende dingen in kwijt kan. Het is bijvoorbeeld een prima manier om weer wat meer pit in de LGBT+ beweging te krijgen: we hebben ons de afgelopen jaren lang beziggehouden met juridische vooruitgang en het verkrijgen van bepaalde rechten, zoals kinderen krijgen en het recht om te mogen trouwen met elkaar. Dat is belangrijk, maar sommige politici horen het in Keulen donderen als ik praat over onconventionele relatievormen of seksualiteit zoals polyamorie. Er ligt dus nog ontzettend veel op tafel.
“Dat vind ik het interessante aan het Queer Arts Festival: ondanks het feit dat kunst hoogdrempelig lijkt, is het dat voor het Roze Huis çavaria Antwerpen niet - integendeel. En daarmee kunnen we een publiek bereiken dat we met het klassieke sociaal-culturele werk van het Roze Huis mislopen. Mensen denken soms dat ze bij ons terecht zullen komen op een geitenwollensokkenbijeenkomst en voelen zich dan meer aangetrokken tot een kunstenfestival.”
Waarom is het zo belangrijk dat LGBT+ artiesten en kunstenaars hun eigen podium krijgen op festivals als deze?
Marcia: “Van queer kunstenaars hoor ik nog altijd dat ze niet overal even gemakkelijk aan de bak komen. Vaak zeggen curatoren dat het thema ‘queer' niet in hun programma past, dat ze er niet het juiste publiek voor hebben. Daarom is het Queer Arts Festival natuurlijk altijd zinvol. Het is echter niet zo dat wij alleen aandacht besteden aan queer artiesten.
We werken ook regelmatig samen met kunstenaars die niet LGBT+ zijn of er zelfs niets mee hebben, maar van wie wij zeggen: “We vinden je boeiend, en we willen jouw kijk op deze thematiek zien.” Vervolgens zie je die kunstenaars op een microniveau door een proces gaan om dat LGBT+ thema te ontdekken, en dat kan razend interessant zijn.”
Maud: “Ik denk ook dat het Antwerp Queer Arts Festival kracht geeft in beide richtingen. In de LGBT+ gemeenschap is het interessant om de link te leggen naar de kunst, maar het is voor de kunst ook interessant om vanuit het queergegeven te denken.”
Vreemd
Wat verstaan jullie onder ‘queer’?
Maud: “Queer betekent oorspronkelijk ‘vreemd’. Het is een fascinerend begrip, dat voor mij veel meer betekent dan je genderidentiteit. Voor mij gaat het om alles dat niet in een hokje past, of dat net met grenzen speelt. Je hebt niet-LGBT+’ers die heel queer zijn, maar even goed ook LGBT+’ers die niet queer zijn. Die laatsten hebben een soort profileringsdrang waarmee ik jarenlang moeite heb gehad. Ik was bijvoorbeeld zelf nog nooit naar de Pride geweest. Ik begreep niet waarom holebi’s de noodzaak voelden om - uit gebrek aan een hokje - een eigen hokje te timmeren, zich daarin op te sluiten en het in regenboogkleuren te verven. Zo komen we nooit tot een open samenleving, denk ik. Intussen heb ik de Pride wel leren smaken, als een heerlijk zot feest waarop iedereen welkom is.”
Marcia: “‘Queer’ is nog een onbekend begrip voor velen. Men denkt vaak dat het een tak of niche apart is in de LGBT+ wereld, terwijl het veel verder gaat dan LGBT+. De LGBT+ beweging is soms nogal een eiland, en dat vind ik jammer. We zouden meer verbinding moeten maken met mensen die dezelfde soort uitsluiting of discriminatie op een andere manier meemaken omdat ze ‘queer’ of ‘anders’ zijn. We moeten onze blik meer opentrekken. Tijdens een brainstorm voor de editie van 2018 dachten we na over het thema en mijn voorzet was 'haal je kop eens uit je hol'. Dat vonden mijn collega’s helaas niet artistiek genoeg. (lacht)
“Neem nu bijvoorbeeld Tom Lanoye en René Los. Toen die enkele jaren terug als koppel het eerste samenlevingscontract ondertekenden, hebben ze dat bewust samen met een ander (hetero)koppel gedaan. Dat was voor hen een belangrijk statement: ‘Dit is niet alleen iets voor holebi's, maar ook voor andere koppels die afwijken van de norm.’”
Hoe verhoudt queer art zich tot het thema van dit jaar: Out of Focus?
Maud: “Het is net zo’n interessant begrip omdat je ons met die vraag eigenlijk wil laten scherpstellen op iets dat onscherp en dus out of focus is, een beetje een tegenstrijdigheid dus. (lacht) Dat vind ik zo fascinerend aan het thema! Je kan het begrip op verschillende manieren interpreteren, maar je kan het nooit vatten. Alles wat we niet meteen kunnen begrijpen, boezemt ons angst in. De kunstenaar kan daar een enorm sterke, maatschappelijke rol in spelen en er juist aandacht voor vragen. Hoe gaan we bijvoorbeeld om met nieuwkomers in ons land en onderdelen van hun cultuur die ons bevreemden of die we niet meteen begrijpen?
"Gaan we daar dan afstand van nemen, of kan ons dat net fascineren? Moeten we datgene dat we niet begrijpen altijd proberen op te lossen, of kunnen we op een artistiek niveau ook genieten van het cryptische, alles wat ons vreemd is? Het is volgens mij daar dat kunstenaars een maatschappelijke taak hebben om mensen dichter bij elkaar te brengen.”
Sekswerkers
Hoe zal ‘Out of Focus’ zich vertalen naar de programmatie van het festival?
Marcia: “Op het festival wordt Out of Focus concreet gemaakt door mensen en activiteiten die in de marge staan (en daarom niet altijd het woord krijgen) onder de aandacht te brengen. Er zullen bijvoorbeeld een reeks werken bij zijn (‘Lesbian Land’) die focussen op een lesbische commune in Amerika. Er zullen foto’s te zien zijn van het kunstproject My Me, waarin mannelijke sekswerkers een fototoestel krijgen om vast te leggen wat hun werk voor hen betekent. Op ons filmfestival zullen we een Late Night Queer Porn-programma hebben, waarin lesbische, feministische en trans* porno getoond wordt die je zelden of nooit terugvindt tussen het ‘gewone’ aanbod erotica.”
Maud: “Het idee rond mijn stadsgedicht is eigenlijk ook erg Out of Focus. Je kent wellicht het gezelschapsspelletje Wie is Het, dat zéér karikaturale personages bevat. Mijn idee voor het stadsgedicht is om een nieuwe, levensgrote editie van het Wie is Het-spel te maken, met mensen die heel erg moeilijk te beschrijven vallen omdat ze zich net tussen categorieën bevinden. Die verschaalde Wie is Het zal tijdens het festival te vinden zijn op de achtste verdieping van het MAS. De eerste vraag die je meestal stelt als je het spel speelt, is: ‘Is het een man of een vrouw?’ Als je hetzelfde moet vragen terwijl je foto’s ziet van mensen die net heel erg spelen met hun genderidentiteit, wordt Wie is Het meteen een pak uitdagender. De confrontatie die mensen met zichzelf zullen hebben, vind ik interessant: hoe beschrijf ik iemand die tussen wit en zwart inzit? Wat mág ik zeggen? Wat krijg ik gezegd? Hoe ga ik
om met die verwarring? “
Op welke locaties zal het festival dit jaar plaatsvinden?
Marcia: “In Cinema Cartoons zullen we tijdens het eerste weekend van het festival een klein filmfestival houden. De exposities zelf zijn te vinden in de Galerie Verbeeck Van Dyck op het Eilandje en onze concerten worden gehouden in het Salon van het Felix Pakhuis. In het Stadsmagazijn in het Schipperskwartier zullen we trouwens ook een vaste hub hebben: deze plek is voor twee volledige weken onze eigen, vrije exporuimte. We zullen er café houden, maar ook vrij podium bieden of lezingen kunnen houden. Daar zal trouwens ook Maud’s Literary Lezzfest plaatsvinden, de literaire avond van deze editie van het Queer Arts Festival.
“Er wordt dit jaar ook nauw samengewerkt met alle grote Antwerpse musea (het MoMu, het FoMu, het Permeke, het MAS en het MUHKA): we zullen hun Instagramaccounts overnemen en daar stukken uit hun collectie posten die binnen het kader van het festival passen.”
Willen jullie het Queer Arts Festival in de toekomst een internationale dimensie geven?
Marcia: “Met buitenlandse kunstenaars hebben we altijd al gewerkt. Vaak halen we de artiesten zelf ook voor een aantal dagen naar Antwerpen voor een Q&A (een vraag- en antwoordgesprek, red.) of een lezing. Dit jaar verwelkomen we onder meer de queer rapper Le1f uit de Verenigde Staten. We zijn op dit moment contacten aan het leggen met de Queer Festivals in de rest van Europa om in de toekomst misschien samen te werken. Toch willen we misschien beginnen om het op kleinschaliger niveau wat breder te trekken: een Queer Arts Festival in de gehele provincie Antwerpen bijvoorbeeld, met Mechelen, Turnhout en Antwerpen als voortrekkers.”
Eigen verslaggeving